بازاریابی اسلامی
در دیدگاه اسلام تجارت جایگاهی ویژه دارد. تا آنجا که طولانی‌ترین آیهٔ قرآن کریم، مربوط به سورهٔ بقره، آیه ۲۸۲، بیان جزئیات تنظیم اسناد تجاری است. بازاریابی از جمله مسائلی است که امروزه نیازمند تحقیق و تبیین است و ارائهٔ مدل‌های اسلامی در امر بازاریابی یکی از مهم‌ترین امور در این زمینه است.
بازاریابی به‌معنای تامین نیازهای افراد است و از آنجا که این امر نیز یکی از ارزش‌های انسانی است، از منظر اسلام امری تایید شده است. بازاریابی، مفهومی بر مبنای خدمت و دریافت فایده دوطرفه است. در دیدگاه اسلام به در چهارچوب ارزش‌های اخلاقی و الگوهای رفتاری عمل کردن توصیه شده است.
الگوهای رفتاری و اصول اخلاقی تاکید شده در امر تجارت در منظر اسلام به شرح زیر است:
- رعایت اصول اخلاقی دو جانبه
- فعالیت به‌منظور دنباله‌روی از رهنمودهای قرآن و با انگیزه خدمت به مردم و جامعه
- اجرای کامل تعهدات اخلاقی
بازاریابی اسلامی فرایند و راهبرد برآورده کردن نیازها با محصولات و خدمات حلال با رضایت متقابل طرفین و با هدف رسیدن به رفاه مادی و معنوی است.
– استراتژی که برابر حکمت در گفتار اسلامی‌است.
در اسلام، واژه حکمت با استراتژی که نشان گر خرد است، بسیار نزدیک می‌باشد.
در آیه‌های فراوانی چون (بقره: ۱۲۹،۱۵۱،۲۳۱، ۲۶۹ و آل عمران: ۸۱ و ۱۶۴ و سورهٔ احزاب ۳۴) دربارهٔ حکمت سخن گفته شده است.
خرد، منابع فرد را با اعتدال، در راستای رفع نیازهای وی هدایت می‌نماید و آنچه باقی می‌ماند را برای هدف‌های خیرخواهانه صرف میکند.
رضایت دوطرفه
این اصل نیز بر مبنای دستورات قرآن و سنت استوار است. (سورهٔ شورا آیهٔ ۳۸، سورهٔ نساء آیهٔ ۲۹)
رضایت دوجانبه یعنی اینکه هر تبادلی، باید با اختیار و تمایل خریدار و فروشنده صورت پذیرد. و از هر نوعی ازاجبار و تقلب فارغ باشد.
اصل اساسی در بازاریابی اسلامی این است که بازاریابی اسلامی، بر مبنای نیاز است حال آنکه بازاریابی رایج، بر مبنای خواسته‌ها است. ایده اصلی بازاریابی مرسوم آن است که اکثر رفتارهای بشری، طراحی شده و هدفمند است و بشر به دنبال رفع خواسته‌های خود است و افراد برای رفع خواسته‌ها و امیالشان به مبادله اقدام می‌کنند. در اسلام، هر فرد باید به میزان نیازش مصرف کند و فعالیت‌های تبلیغی بازاریابی نباید هنر اغوا کردن یا فریب دادن مصرف کنندگان باشد؛ بلکه بازاریابی باید اطلاعات شفافی را برای استفاده مردم ارایه کند.
– طیبات وحلال
در دیدگاه اسلام، تمامی محصولات قابل معامله نیستند، هر چند که تقاضا برای برخی از محصولات، بسیار بالا باشد. فقط محصولاتی که برای مصرف کنندگان، از نظر اخلاقی، مفید باشند و مغایرتی با آنچه شرعاً ممنوع است نداشته باشند، به عنوان کالا تلقی خواهند شد و قابل معامله هستند.
در دیدگاه اسلام توجه به هدف اصلی آدمی که رسیدن به سعادت ابدی است توجیه‌گر وسایل و ابزارهای رسیدن به آن است. هدف همه این راه کارها از جمله در حوزه بازاریابی رسیدن به سعادت ابدی که رضایت خدا و نزدیکی به اوست، است.
باید خاطر نشان کرد که در بازاریابی اسلامی ، توجه به ارزش وجودی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد و توجه به نیازهای غیر واقعی مصرف‌گرایانه تایید نشده است و بر این اساس، در تولید کالا، اصول و ارزش‌های الهی به گونه ای تنظیم شده است که سبب کمال انسان می‌گردد و این کمال تنها به بالا بردن سطح زندگی مالی مردم و بهبود شرایط اقتصادی محدود نمی‌شود.
